ปลวก เป็นแมลงสังคม (social insects) อันดับ (Order) Isoptera อยู่รวมกันเป็นกลุ่มภายในรัง ประชากรภายในรังแบ่งวรรรณเป็น 3 วรรณ มีหน้าที่การทำงานที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน ได้แก่

1. วรรณสืบพันธุ์ หรือแมลงเม่า (alate)
ประกอบด้วยเพศผู้เพศเมีย ทำหน้าที่ผสมพันธุ์ โดยจะบินออกจากรังเมื่ออากาศเหมาะสม เพื่อจับคู่กันและหาพื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับสร้างอาณาจักร และวางไข่

2. วรรณกรรมกร หรือปลวกงาน (worker)
ลำตัวอ่อนนุ่ม ไม่มีปีก ไม่มีเพศ ไม่มีตา ใช้หนวดเป็นอวัยวะรับความรู้สึก ทำหน้าที่ทุกอย่างภายในรัง เช่น หาอาหาร สร้าง ทำความสะอาด ซ่อมแซมรัง ดูแลไข่และตัวอ่อนภายในรัง

3. วรรณทหาร หรือปลวกทหาร (soldier)
ไม่มีปีก ไม่มีตา มีกรามขนาดใหญ่ ที่ดัดแปลงเป็นอวัยวะที่ใช้ป้องกันตัว และสมาชิกภายในรัง บางชนิดกรามดัดแปลงรูปร่างคล้ายงวง ใช้ปล่อยสารเหนียวเพื่อต่อสู้ศัตรู

 

วงจรชีวิตของปลวก

แมลงเม่าจะเริ่มบินออก จากรังในช่วงพลบค่ำของฤดูฝน ช่วงประมาณ 18.30-19.30 น. เข้าหาแสงสว่าง เพื่อจับคู่ผสมพันธุ์และหาบริเวณที่เหมาะสม มีอาหารและความชื้นพอเหมาะ จากนั้นประมาณ 2-3 วันจึงเริ่มวางไข่ ไข่รุ่นแรกที่ออกมาจะเป็นหมันราชินีปลวกจะปล่อยฟีโรโมน เพื่อเป็นตัวกำหนดว่าไข่ที่ฟักออกมาจะเจริญเติบโตไปเป็นปลวกในวรรณใด สภาพความเป็นอยู่ หรือสภาพทางนิเวศวิทยา รวมถึงอุปนิสัยในการกินอาหาร สามารถจำแนกปลวกเป็น 2 ประเภท หลักๆ ดังนี้

ปลวกที่อาศัยอยู่ในไม้
– ปลวกไม้แห้ง (Dry-wood termites) อาศัยอยู่ในเนื้อไม้ที่มีอายุการใช้งานมานานแล้ว และมีความชื้นต่ำ โดยจะทำลายเนื้อไม้ภายในเหลือผิวไม้ด้านนอกเป็นฟิล์มบางๆ ไว้
– ปลวกไม้เปียก (Damp-wood termites) อาศัยและกินเนื้อไม้ของไม้ยืนต้นหรือไม้ล้มตายที่ความชื้นสูง
ปลวกที่อาศัยอยู่ในดิน
– ปลวกใต้ดิน (Subterranean termites) อาศัยและทำรังอยู่ในดิน เช่นปลวกสกุล Coptotermes, Microtermes, Ancistrotermes และ Hypotermes
– ปลวกที่อยู่ตามจอมปลวก (Mound-building termites) สร้างรังขนาดกลางถึงใหญ่อยู่บนพื้นดิน เช่น ปลวกสกุล Globitermes, Odontotermes, Macrotermes
– ปลวกที่อยู่ตามรังขนาดเล็ก (Carton nest termites) สร้างรังขนาดเล็กอยู่บนดินหรือเหนือพื้นดิน เช่น ตามกิ่งไม้ ต้นไม้ เสาไฟ โครงสร้างของอาคารต่างๆ เช่นปลวกสกุล Microcerotermes, Termes, Dicuspidtermes, และ Hospitalitermes

แหล่งอาหารของปลวก

1. ไม้
2. ดินและฮิวมัส
3. ใบไม้ซากพืชที่ทับถมกันอยู่บนดิน
4. ไลเคนและมอส

ส่วนมากปลวกจะกินอาหารที่มีเซลลูโลสเป็นองค์ประกอบโดยในระบบทางเดินอาหาร จะมีโปรโตซัว หรือจุลินทรีย์ ซึ่งทำหน้าที่ย่อยเซลลูโลสให้เป็นอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายปลวก สำหรับปลวกที่เป็นปัญหา ทำลายโครงสร้างบ้านเรือนนั้น จะมีพัฒนาการในการกินอาหารที่มีความหลากหลาย เช่น ยิปซัมบอร์ด ฝ้าเพดาน ฉนวนกันความร้อน หรือแม้กระทั่งพาติเคิลบอร์ด ที่นิยมนำนำมาประกอบเฟอร์นิเจอร์ในปัจจุบัน แม้กระทั่งพื้นไม้ลามิเนต หรือพื้นไม้สังเคราะห์ที่โฆษณากันอย่างยกใหญ่ว่าปลวกไม่กิน ยังถูกทำลายมานักต่อนักแล้ว